Biogramy patronów Wyróżnień, Medali i Nagród PTChem


Absolwentka Sorbony (Uniwersytetu Paryskiego), od 1906 roku wykładowca i profesor fizyki tej uczelni. W lipcu 1898 roku  współpracując z mężem, Pierre Curie  drogą frakcjonowanej krystalizacji blendy smolistej (odpadu rudy uranowej) otrzymała frakcję zawierającą zwiększoną ilość pierwszego pierwiastka promieniotwórczego nazwanego przez nich polonem. W grudniu tegoż roku otrzymała chlorek innego, silniej promieniotwórczego pierwiastka nazwanego radem, który stanowił znaczącą domieszkę wydzielonego z blendy chlorku baru. Małżonkowie Curie otrzymali w 1903 rok, wraz z Antoine Henri Becquerelem, Nagrodę Nobla z fizyki. W 1902 roku wydzielili oni czysty chlorek radu. Za to dokonanie Maria Skłodowska-Curie otrzymała w 1911 roku drugą Nagrodę Nobla, tym razem z chemii. Maria Skłodowska-Curie rozwinęła naukę o promieniotwórczości i przyczyniła się do powstania Instytutów Radowych w Paryżu (1914) i w Warszawie (1932), którymi kierowała. Należała do grona z założycieli Polskiego Towarzystwa Chemicznego (w 1919). W 1924 roku otrzymała godność członka honorowego PTChem. W 1995 roku prochy Marii Skłodowskej-Curie zostały przeniesione do Paryskiego Panteonu. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej ustanowił rok 2011 Rokiem Marii Skłodowskiej-Curie.

 

Jędrzej Śniadecki  urodził się w 1768 roku w Żninie, zmarł w 1838 roku w Wilnie

Absolwent Fakultetu Medycznego Szkoły Głównej Koronnej w Krakowie, a po kilkuletnim pobycie we Włoszech i Szkocji (17971822) profesor chemii Uniwersytetu Wileńskiego. W latach 18251839 kierownik Kliniki Terapeutycznej w Wilnie. Autor pierwszego polskiego podręcznika Lavoisierowskiej chemii "Początki chemii" wydanego w latach 1800, 1807 oraz 1816/1817. Jeden z twórców polskiej terminologii chemicznej. Autor podręcznika fizjologii "Teorya jestestw organicznych" (1804, 1811) oraz pism o treści medycznej, wśród nich "O fizycznem wychowaniu dzieci" (1822). Wielu jego uczniów objęło katedry chemii oraz medycyny na uczelniach polskich i rosyjskich. Uznawany jest za "ojca chemii polskiej" oraz za najwybitniejszego w Polsce lekarza. Autor pism satyrycznych wykpiwających wady polskiego społeczeństwa.

 

Wiktor Kemula  urodził się w 1902 roku w Ismailu (Besarabia), zmarł w 1985 roku w Warszawie

Absolwent Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie, gdzie studiował pod opieką Stanisława Tołłoczki. W latach 19361941 profesor chemii fizycznej Uniwersytetu we Lwowie, w okresie 19451968 profesor chemii nieorganicznej Uniwersytetu Warszawskiego, a w latach 19541985 twórca i kierownik Zakładu Fizykochemicznych Metod Analitycznych Instytutu Chemii Fizycznej PAN w Warszawie. Od 1950 członek Polskiej Akademii Umiejętności, a od 1956 członek Polskiej Akedemii Nauk. W latach 19551959 i 19721974 prezes, a w okresie 19761985  Prezes Honorowy Polskiego Towarzystwa Chemicznego. W latach 19691971 przewodniczący Działu Chemii Analitycznej Międzynarodowej Unii Chemii Czystej i Stosowanej (IUPAC). Członek honorowy wielu towarzystw chemicznych. W latach 19501985 redaktor "Roczników Chemii" (od 1972 "Polish Journal of Chemistry"), a w okresie 1956–1969 "Chemii Analitycznej". Zajmował się fotochemią i spektroskopią. Stworzył w Warszawie polską szkolę polarografii, którą rozwinął w kierunku chromato-polarografii. Autor ponad kilkuset publikacji i doniesień naukowych oraz monografii "Spektralna analiza emisyjna" (1956) wydanej wspólnie z Adamem Hulanickim. W latach 1948–1970 sześciokrotnie przeredagowywał i unowocześniał podręcznik "Chemia nieorganiczna".

 

Jan Zawidzki  urodził się w 1866 roku we Włukach (parafia Daniszewo), zmarł w 1928 roku w Warszawie

Absolwent Szkoły Politechnicznej Bałtyckiej w Rydze. Był w tej uczelni asystentem i docentem w latach 1892–1906. Doktoryzował się u Wilhelma Ostwalda w Lipsku. W latach 19071916 profesor w Akademii Rolniczej w podlwowskich Dublanach, a następnie Uniwersytetu Jagiellońskiego (1916–1917), Uniwersytetu Warszawskiego (1917) i Politechniki Warszawskiej (1917–1928). Był rektorem ostatniej uczelni w latach (1917–1919). Organizator wydziałów chemicznych w odrodzonej Polsce. Zajmował się  kinetyką chemiczną, termochemią i historią chemii. Był autorem monografii z zakresu chemii nieorganicznej i kinetyki chemicznej. W 1918 roku został powołany przez Radę Regencyjną na członka Rady Stanu Królestwa Polskiego. W latach 19241925 pełnił obowiązki kierownika Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w gabinecie Władysława Grabskiego. Działał w licznych organizacjach społecznych. W 1923 roku został odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. Był członkiem Polskiej Akademii Umiejętności i szeregu towarzystw naukowych krajowych i zagranicznych. Był jednym z inicjatorów powstania Polskiego Towarzystwa Chemicznego  w latach 19191921 wiceprezesem, a w roku 1922  prezesem. 

 

Bogusława Jeżowska-Trzebiatowska – urodziła się w 1908 roku w Stanisławowie, zmarła w 1991 roku we Wrocławiu

Studiowała i pracowała na Wydziale Chemicznym Politechniki Lwowskiej do wybuchu II Wojny Światowej. Na tej uczelni uzyskała stopień doktora (1935) na podstawie pracy dotyczącej pięcio wartościowych połączeń renu. W okresie wojny pracowała w fabryce chemicznej „Galikol” we Lwowie. W 1945 roku przeniosła się wraz z mężem do Wrocławia. Brała czynny udział w powojennej odbudowie wrocławskiego ośrodka naukowego i akademickiego, w szczególności Uniwersytetu Wrocławskiego. Jest współtwórczynią wrocławskiej szkoły chemii koordynacyjnej. Wniosła nieprzemijający wkład w rozwój chemii nieorganicznej, fizykochemii strukturalnej, spektroskopii, magnetochemii oraz chemii jądrowej i radiacyjnej. Przewodniczyła Oddziałowi Polskiej Akademii Nauk we Wrocławiu w latach 1978–1991. Została uhonorowana godnością doktora honoris-causa Uniwersytetu im. Łomonosowa w Moskwie, Politechniki Wrocławskiej i Uniwersytetu Wrocławskiego, godnością Członka Honorowego Polskiego Towarzystwa Chemicznego oraz Medalem imienia Jędrzeja Śniadeckiego PTChem. Za ukrywanie przyszłego profesora Politechniki Gdańskiej Emila Tasznera – osoby żydowskiego pochodzenia, pracownika fabryki „Galikol” we Lwowie – została odznaczona przez Instytut Yad Vashem medalem „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata” (1991). Była członkiem Armii Krajowej. Za udział w działalności konspiracyjnej została odznaczona Srebrnym Krzyżem Zasługi z Mieczami przez Polskie Państwo Podziemne. 

 

Włodzimierz Trzebiatowski – urodził się w 1906 roku w Grodzisku Wielkopolskim, zmarł w 1982 roku we Wrocławiu

 Studia na Wydziale Chemicznym Politechniki Lwowskiej ukończył w 1929 roku. Na tej uczelni został następnie asystentem w Katedrze Chemii Nieorganicznej kierowanej przez Wiktora Jakóba. Na Politechnice Lwowskiej uzyskał w 1930 roku stopień doktora nauk technicznych, a w 1934 roku habilitował się w zakresie chemii fizycznej. Pracował jako profesor chemii nieorganicznej na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie w latach 1938–1939 i krótko w Uniwersytecie im. Iwana Franki (1944–1945). W 1945 przybył wraz z żoną do Wrocławia. Współtworzył Katedry Chemii Nieorganicznej na Politechnice Wrocławskiej i w Uniwersytecie Wrocławskim. Od 1952 roku był członkiem Polskiej Akademii Nauk, a w latach 1972–1977 – prezesem PAN. Był współtwórcą Instytutu Niskich Temperatur i Badań Strukturalnych PAN we Wrocławiu oraz organizatorem i dyrektorem Międzynarodowego Laboratorium Silnych Pól Magnetycznych i Niskich Temperatur we Wrocławiu (1968–1982). Był autorem wielokrotnie wznawianych i poprawianych podręczników z zakresu chemii nieorganicznej. Był uznanym autorytetem z zakresu chemii nieorganicznej, fizykochemii ciała stałego, magnetochemii i chemii strukturalnej. Został uhonorowany Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski, Medalem imienia Jędrzeja Śniadeckiego Polskiego Towarzystwa Chemicznego oraz Medalem imienia Mariana Smoluchowskiego Polskiego Towarzystwa Fizycznego, a także godnością doktora honoris causa Politechniki Wrocławskiej i Członka Honorowego PTChem. W 1948 roku zorganizował pierwszy powojenny Zjazd Polskiego Towarzystwa Chemicznego we Wrocławiu, a w latach 1949–1950 był wiceprezesem PTChem.  

 

Stanisław Kostanecki – urodził się w 1860 roku w Myszakowie koło Słupcy, zmarł w 1910 roku w Würzburgu (Niemcy)

Po ukończeniu studiów chemicznych na Politechnice w Berlinie przez kilka lat pracował w zespole C. Liebermanna, znanego specjalisty w zakresie chemii barwników syntetycznych. Z tego okresu jego działalności naukowej pochodzi znana „reguła Liebermanna i Kostaneckiego”. W czasie pobytu w Berlinie zetknął się z problematyką chemii barwników naturalnych, między innymi barwnika znanego pod nazwą „czerwień koszenili”. W roku 1883 rozpoczął pracę na Uniwersytecie w Miluzie (Francja), a po czterech latach otrzymał nominację na stanowisko profesora Uniwersytetu w Bernie (Szwajcaria). Pracował tam do końca życia. Jest uważany za jednego z twórców Wydziału Chemii ostatniej uczelni. Był jednym z założycieli Szwajcarskiego Towarzystwa Chemicznego. W Bernie rozwinął prace nad naturalnymi barwnikami żółtymi, między innymi ustalił struktury chryzyny oraz kurkuminy. Rozwinął podstawy nauki o flawonach i flawonoidach. W chemii organicznej znana jest „reakcja Kostaneckiego-Robinsona” prowadząca, w zależności od zastosowanych warunków, do pochodnych chromonu lub kumaryny. Krótko przed śmiercią, w roku 1910 uzyskał nominację na stanowisko profesora chemii organicznej w Uniwersytecie Jagiellońskim, którego nigdy nie objął. 

 

Włodzimierz Kołos  urodził się w 1928 roku w Pińsku, zmarł w 1996 roku w Warszawie

Absolwent Uniwersytetu imienia Adama Mickiewicza w Poznaniu. Doktoryzował się na Wydziale Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego. W latach 19611966 kierował grupą badawczą w Instytucie Badań Jądrowych w Świerku, a w 1965 roku stanął na czele Katedry Chemii Teoretycznej na Wydziale Chemii Uniwersytetu Warszawskiego. W 1969 roku został profesorem zwyczajnym i członkiem Polskiej Akademii Nauk. Wykonane przez niego obliczenia energii dysocjacji cząsteczki wodoru były pierwszym przypadkiem w historii, gdy modelowanie metodami chemii kwantowej przyniosło wyniki znacznie dokładniejsze niż pochodzące z doświadczeń spektroskopowych. W latach 80-tych ubiegłego wieku intensywnie zajmował się modelowaniem teoretycznym rozpadu beta trytu. Wynikiem tych obliczeń były dane kluczowe dla ustalenia masy neutrina elektronowego.

 

Jan Harabaszewski  urodził się w 1875 roku w Radomiu, zmarł w 1943 roku prawdopodobnie w Komorowie koło Warszawy

Absolwent Wydziału Chemii Technicznej Szkoły Politechnicznej we Lwowie, nauczyciel chemii w Gimnazjum imienia Tadeusza Czackiego w Warszawie, adiunkt Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego, nestor metodyki nauczania chemii w szkolnictwie wyższym, organizator oświaty chemicznej i systemu doskonalenia nauczycieli chemii w Polsce. Głównym przedmiotem jego zainteresowań było nauczanie chemii poprzez eksperyment uczniowski, które znajduje zastosowanie we współczesnej dydaktyce chemii w całej Europie. Uważał, że chemia jest najlepszą szkołą myślenia indukcyjnego i rozwija osobowość ucznia. Był redaktorem czasopisma dla nauczycieli "Fizyka i chemia". W 1936 roku wydał dzieło "Dydaktyka chemii". Założyciel Sekcji Dydaktycznej Polskiego Towarzystwa Chemicznego, a w latach 19241926 jej przewodniczący. Zapoczątkowane przez niego upodobnienie nauczania do procesu badawczego uznawane jest obecnie za najskuteczniejszą technikę kształcenia. 

 

Ignacy Mościcki  urodził się w 1867 roku w Mierzanowie, zmarł w 1946 roku w Versoix (Szwajcaria)

Absolwent chemii Uniwersytetu w Dorpacie. Jako asystent Katedry Fizyki Uniwersytetu we Fryburgu (Szwajcaria) zaprojektował termoelektryczny piec do otrzymywania tlenków azotu bezpośrednio z powietrza, który znalazł praktyczne zastosowania. W związku z tym projektem opracował szklane kondensatory wytrzymujące wysokie napięcie, powszechnie stosowane przez kilkanaście lat. W 1912 roku został zaproszony przez Senat Politechniki Lwowskiej do zorganizowania Katedry Elektrochemii Technicznej i Chemii Fizykalnej. Był głównym organizatorem przemysłu azotowego w odrodzonej Polsce, a także Spółki METAN, zalążka przeniesionego w latach 19221926 do Warszawy Chemicznego Instytutu Badawczego (dziś Instytutu Chemii Przemysłowej imienia profesora Ignacego Mościckiego). Jeden z założycieli, a w 1923 roku prezes, Polskiego Towarzystwa Chemicznego. W latach 192639 Ignacy Mościcki był Prezydentem Rzeczypospolitej Polskiej.

 

Zofia Matysikowa (z domu Tomasiewicz) – urodziła się w 1917 roku w Odessie, zmarła w 1997 w Gdańsku 

Studiowała na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie począwszy od 1935 roku, następnie Wilniaus Universitetas, a po II Wojnie Światowej w Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu, gdzie w 1946 roku uzyskała stopień magistra filozofii w zakresie chemii. Doktoryzowała się w UMK w 1950 roku. W 1970 roku została mianowana docentem. W 1952 roku przeniosła się wraz z mężem na wybrzeże i związała z Wyższą Szkołą Pedagogiczną, a następnie Uniwersytetem Gdańskim (od 1970). Przez większość okresu czynnej aktywności akademickiej rozwijała dydaktykę i metodykę chemii. Jest autorką lub współautorką licznych opracowań naukowych z tego zakresu. Przez lata aktywnie uczestniczyła w kształtowaniu programów nauczania chemii i organizacji Olimpiady Chemicznej. Udzielała się w Oddziałach Toruńskim i Gdańskim Polskiego Towarzystwa Chemicznego. Została uhonorowana Medalem imienia Jana Harabaszewskiego Polskiego Towarzystwa Chemicznego, Tytułem Zasłużony Nauczyciel oraz Medalem Komisji Edukacji Narodowej. Była współtwórczynią dydaktyki chemii w Polsce i jednym z pionierów chemii uniwersyteckiej w Gdańsku. Była uznanym pedagogiem, nauczycielem akademickim, popularyzatorem chemii i działaczem społecznym. 

 

Jan Czochralski – urodził się w 1885 roku w Kcyni, zmarł w 1953 roku w Poznaniu

Studiował na Politechnice w Charlottenburgu pod Berlinem gdzie w 1910 roku uzyskał dyplom inżyniera chemika. Tam też pracował przez cztery lata w zespole Wicharda von Moellndorffa, z którym opublikował swoją pierwszą pracę dotyczącą  krystalografii metali, a dokładniej podwalin teorii dyslokacji. Wiele jego prac dotyczyło metalografii, a w szczególności zastosowań aluminium w elektronice. Największy rozgłos przyniosła mu odkryta w 1916 roku metoda kontroli szybkości krystalizacji metali, którą w roku 1954 wykorzystano do uzyskania monokryształów krzemu i pierwszego tranzystora krzemowego. Nazwana od nazwiska odkrywcy metoda Czochralskiego stanowi dziś podstawę wytwarzania układów scalonych. Był też wynalazcą bezcynowego stopu (tak zwanego metalu B) stosowanego do wytwarzania panewek łożysk ślizgowych – stosowanych powszechnie do lat sześćdziesiątych minionego wieku. Jest najczęściej cytowanym uczonym kojarzonym z Polską we współczesnym świecie techniki. Po latach niejasności co do Jego postawy w okresie II Wojny Światowej zyskał pełne uznanie środowiska naukowego i należne miejsce w panteonie polskich uczonych. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej ustanowił rok 2013 Rokiem Jana Czochralskiego. 

 

Bronisław Znatowicz – urodził się w 1851 roku w Lublinie, zmarł w 1917 roku w Warszawie

Studiował chemię na Uniwersytecie Warszawskim w latach 1869–1873. Pracował następnie w Akademii Technicznej we Lwowie (1873–1874) i na Uniwersytecie Warszawskim (do 1889). Prowadził samodzielną pracownię chemiczną zajmującą się analityką środowiskową, fosforescencją, elektrolizą, redukcją związków organicznych i wydzielaniem barwników ze smoły pogazowej. Był znanym wykładowcą, działaniem społecznym i popularyzatorem nauk przyrodniczych. Współzałożyciel i redaktor Pamiętnika Fizjograficznego (1881–1900), Wszechświata (1882–1914) i Chemika Polskiego (1901–1906). Autor podręcznika „Zasady chemii”. W roku 1881 był jednym z czterdziestu pięciu członków-założycieli Kasy imienia Józefa Mianowskiego – Fundacji Popierania Nauki w Warszawie. Rozwijał działalność oświatową i popularyzatorską w Muzeum Przemysłu i Rolnictwa w Warszawie. Był orędownikiem i obrońcą języka polskiego w życiu publicznym i umacniania pozycji zawodowej i społecznej polskich nauczycieli – w warunkach rozbiorowej rzeczywistości.  

 

Aleksander Zamojski – urodził się w 1929 roku w Poznaniu, zmarł w 2004 roku w Warszawie

Studiował na Wydziale Chemicznym Politechniki Łódzkiej, gdzie w 1952 roku zyskał tytuł zawodowy inżyniera, a dwa lata później magistra. Doktoryzował się (1959) i habilitował (1965) na Wydziale Chemicznym Uniwersytetu Warszawskiego. W 1965 roku związał się z Instytutem Chemii Organicznej Polskiej Akademii Nauk w Warszawie. Jego badania dotyczyły chemii antybiotyków oraz monosacharydów. Zaproponował nową drogę otrzymywania racemicznych monosacharydów – poprzez diastereoselektywne przekształcenie cykloadduktów reakcji Dielsa-Adlera: metoksybutadienu i glioksalanu butylu – co umożliwiło wydajną syntezę połączeń o złożonej strukturze. Był też inicjatorem zastosowania reakcji Mitsunobu w chemii cukrów. Był jednym z filarów polskiej chemii cukrów, wybitnym nauczycielem akademickim i uznanym uczonym. Aktywnie udzielał się w Polskim Towarzystwie Chemicznym, którego był prezesem w latach 1989–1991. 

 

Jacek Rychlewski – urodził się w 1947 roku w Poznaniu, zmarł w 2003 roku w Poznaniu 

Studia w zakresie chemii i matematyki odbył na Uniwersytecie imienia Adama Mickiewicza w Poznaniu uzyskując tytuły zawodowe magistra. Doktoryzował się w roku 1975 na Uniwersytecie Warszawskim (promotor – Włodzimierz Kołos), a habilitował w roku 1985 na UAM. Tytuł profesora nauk chemicznych uzyskał w 1992 roku. Z Uniwersytetem imienia Adama Mickiewicza związał swoją karierę naukową jako adiunkt, docent i profesor zwyczajny. Pracował również w Instytucie Chemii Organicznej i Biochemii Polskiej Akademii Nauk jako profesor zwyczajny (1995–2003). Jego badania naukowe wniosły nieprzemijający wkład w rozwój chemii kwantowej i obliczeniowej oraz zastosowań matematyki w chemii. Był między innymi autorem ogólnej metody rozwiązywania elektronowego równania Schroedingera dla cząsteczek wieloelektronowych opartej o wykładniczo skorelowane funkcje gaussowskie oraz unikatowych podejść do badania oddziaływań materii z polem elektrycznym i magnetycznym, czy poznania natury wiązań chemicznych. Czynnie włączał się w przemiany społeczne dokonujące się w Polsce w latach dziewięćdziesiątych ubiegłego stulecia – również od strony organizacyjnej na poziomie krajowym i współpracy międzynarodowej. Był współtwórcą sieci informatycznej w nauce polskiej. W 1995 roku został uhonorowany zespołową Nagrodą Naukową Miasta Poznania za inicjatywę utworzenia, opracowanie założeń merytorycznych i organizacyjnych oraz wkład w powstanie Poznańskiego Centrum Superkomputerowo-Sieciowego. Jest patronem jednej z poznańskich ulic.

Stworzono dla PTChem. Wszystkie prawa zastrzeżone

Administrator strony: Dr Joanna Drzeżdżon